Miejsce płatności weksla tylko w miejscu zamieszkania konsumenta?

​W sprawie z powództwa przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi zobowiązanemu z weksla sąd z urzędu uwzględnia nieskuteczność powołania się przez powoda na podstawę właściwości miejscowej przewidzianą w art. 37[1] § 1 k.p.c.

O co w tym wszystkim chodzi?

Ano o to, że wierzyciel wekslowy jako ten, który na tyle się postarał, że uzyskał od dłużnika weksel i wynikające z weksla bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty korzysta w procesie o zapłatę z pewnych przywilejów.

Min. kodeks postępowania cywilnego (art. 37[1] § 1 k.p.c.)  wskazuje, iż powództwo przeciwko zobowiązanemu z weksla można wytoczyć także (poza sądem ogólnej właściwości pozwanego)  przed sąd miejsca płatności.

Dług wekslowy jest co prawda długiem odbiorczym (zresztą dług odbiorczy jest zasadą w naszym porządku prawnym – 0znacza to w przypadku weksla, że wierzyciel powinien udać się po zapłatę weksla do miejsca płatności – czyli zwykle do siedziby lub miejsca zamieszkania dłużnika) niemniej swoboda umów (art. 353¹ k.c.) gwarantuje możliwość innego określenia miejsca spełnienia świadczenia przez dłużnika  aniżeli jego miejsce zamieszkania (przepis art. 454 k.c. jest przepisem dyspozytywnym tzn. takim którego zastosowanie może być zgodną wolą stron ograniczone lub nawet wyłączone). Zresztą i prawo wekslowe  (art. 4) przewiduje możliwość określenia innego miejsca płatności weksla. Przykładowo miejsce płatności może zasadniczo wskazać wystawca (art. 27 prawa wekslowego) zaś posiadacz weksla za zgodą wystawcy. W przypadku oznaczania miejsca płatności weksla przez wierzyciela jest to zwykle siedziba wierzyciela.

Jeśli miejsce płatności weksla będzie uzupełnione niezgodnie z wolą wystawcy pozwany dłużnik wekslowy może podnieść zarzut niewłaściwości sądu. Dodatkowo art. 202 k.p.c. wskazuje iż niewłaściwość sądu dającą się usunąć za pomocą umowy stron sąd bierze pod rozwagę tylko na zarzut pozwanego, zgłoszony i należycie uzasadniony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Sąd nie bada z urzędu tej niewłaściwości również przed doręczeniem pozwu.

Skąd zatem problem, skoro strony w umowie wekslowej ustaliły na piśmie miejsce płatności weksla inne aniżeli miejsce zamieszkania dłużnika? Przecież obowiązuje swoboda umów zaś w przypadku niezgodności miejsca płatności weksla z umową pozwany dłużnik wekslowy może podnieść zarzut niewłaściwości sądu.

Otóż w grę wschodzą regulacje prokonsumenckie określające nieuczciwe warunki umowne. Szczególną rolę mają w tym zwłaszcza regulacje unijne, które nasze krajowe ustawodawstwo i sądownictwo ma wdrażać i stosować przed prawem krajowym, nawet jeśli regulacje takie nie zostały przyjęte do krajowego porządku prawnego. Zgodnie z tymi regulacjami przyjmuje się, że konsument jako strona słabsza niż przedsiębiorca, może godzić się na warunki umowy zredagowane wcześniej przez przedsiębiorcę, nie mając wpływu na ich treść – co w świetle dyrektyw unijnych (dyrektywa 93/13) nie może być uznane za wynegocjowane indywidualnie i dyskwalifikuje w stosunku do konsumenta skuteczność takiego zapisu. Charakterystyczne dla omawianych realiów w sporze z konsumentem jest i to, że w świetle prounijnej i prokonsumenckiej wykładni sąd ma również obowiązek zbadania okoliczności swojej niewłaściwości miejscowej i to z urzędu tzn. bez zarzutu pozwanego – co jest wyłomem w przewidzianym w art. 202 k.p.c. zakazie badania niewłaściwości z urzędu.

Aha: sygnatura uchwały którą powołałem na wstępie: III CZP 42/17. Uchwała ta nieźle zamiesza na rynku dochodzenia roszczeń.

Dla ciekawych:

• kilka moich poprzednich wpisów dotyczących weksli: Dlaczego weksel ?, Ufaj ale sprawdzaj! O własnoręcznym podpisie na wekslu, Weksel (wspólników) spółki cywilnej, 
• link do pytania prawnego które zainicjowało postępowanie przed SN
• link do portalu o wekslach (remitent.pl)